تنظیم پرسشنامه با طیف لیکرت

طیف لیکرت یکی از مهم ترین مقیاس‌هایی است که توسط پرسشنامه انجام می‌شود و توسط رنسیس لیکرت ابداع شده است.

تعداد گویه ها در مقیاس لیکرت حداقل 15 تا 30 گویه است. در ساختن طیف لیکرت می‌بایست مراحل زیر را رعایت کرد:
1- انتخاب موارد تشکیل دهنده مقیاس اندازه گیری و تدوین گویه های مناسب و نامناسب مربوط به موضوع
2- انجام یک نمونه اولیه از گویه ها در نمونه ای تصادفی از پاسخ دهندگان
3- ارزش گذاری و محاسبه نمره کل برای هر پاسخ دهنده
4- تعیین توان افتراقی گویه ها
5- انتخاب گویه های برگزیده
6- تعیین ضریب قابلیت اعتماد مقیاس
پاسخ‌ها به صورت چند گزینه ای است که بطور مثال در حالت 5 نقطه ای گزینه‌ها شامل ”کاملاً مخالف، مخالف، نظری ندارم، موافق و کاملاً موافق” می‌باشد. معمولاً در پرسشنامه‌ها بر اساس مقیاس لیکرت از حالت پنج‌گانه ذکر شده استفاده می‌شود، اما بسیاری از روان سنج‌ها از حالات هفت و نه‌گانه نیز استفاده می‌کنند. گرچه مطالعات اخیر نشان می‌دهد مقیاس 5 و 7 نقطه ای نتایج معتبرتری نسبت به مقیاس 10 نقطه ای دارند. سپس هر یک از گویه ها از نظر عددی ارزش گذاری می‌شوند حاصل جمع عددی این ارزش‌ها نمره را در این مقیاس به دست می‌دهد که بیانگر گرایش پاسخ دهندگان است؛ به همین دلیل به این مقیاس، مقیاس مجموع نمرات نیز گفته می شود.

معمولاً به دلیل آنکه پاسخ دهندگان تحت تاثیر اعداد قرار نگیرند، ارزش گذاری گویه ها نوشته نمی‌شوند. به عبارت دیگر در گزینه‌ها به جای اعداد، از کلمه‌ها و عبارات مناسب استفاده می‌شود. همچنین ارزش گذاری گویه ها به طور دلخواه انجام می‌شود و بطور مثال در مقیاس 5 قسمتی می‌توان به گزینه کاملاً موافق نمره 1 و به گزینه کاملاً مخالف عدد 5 را نسبت داد که به جای عدد 1 می‌توان از 0 استفاده کرد. معمولاً تعداد پاسخ دهندگان در این مقیاس حداقل100نفر است.

برای استفاده هر چه بهتر از مقیاس لیکرت موارد زیر را مدنظر قرار دهید
استفاده از کلمات در گزینه‌ها:همان طور که اشاره شد توصیه می‌شود به جای استفاده از اعداد در گزینه‌ها، از کلمات و عبارات مناسب استفاده شود. رعایت این مورد از سردرگمی پاسخ دهندگان جلوگیری کرده و باعث می‌شود تا گرایش خود را با توجه به گزینه‌ها بهتر مشخص کرده و تحت تاثیر اعداد قرار نگیرند
انتخاب صحیح گویه‌ها:همانطور که در مراحل شش‌گانه فوق نیز اشاره شد، انتخاب گویه های صحیح در یک پرسشنامه اهمیت فراوانی دارد. از گویه های مبهم و بی ربط خودداری کنید، همچنین می‌بایست تعداد گویه هایی که گرایش‌های مخالف و موافق دارند یکسان باشد.
بازه ای مناسب برای گزینه‌ها انتخاب کنید:تلاش کنید گزینه‌ها را در یک بازه کامل (از کاملاً تا اصلاً) و به صورت تک بعدی انتخاب کنید.
از پرسیدن دو سؤال در یک گویه خودداری کنید:این ایراد رایج در طراحی گویه ها، جزء گویه های مبهم است که پاسخ دهنده را در انتخاب پاسخ دچار مشکل خواهد کرد. هدف سؤال باید کاملاً گویا و مشخص باشد بطوری که افراد مختلف از آن یک برداشت واحد داشته باشند.
همیشه یک گزینه خنثی در نظر بگیرید:نظری ندارم! نمی‌دانم! به یاد نمی‌آورم! از جمله گزینه‌هایی هستند که بر حسب موضوع و نوع گزینه‌ها می‌توانند به عنوان گزینه های خنثی به کار روند.
تعداد پاسخ‌ها فرد باشد:این مورد می‌تواند در ارتباط مستقیم با مورد قبل قرار گیرد چرا که در حالتی که تعداد پاسخ‌ها فرد هستند، یک نقطه وسط وجود خواهد داشت که این نقطه وسط می‌تواند گزینه خنثی باشد.
از گویه های پرسشی استفاده کنید:معمولاً استفاده از گویه های پرسشی پاسخ‌های بهتری را به همراه دارند.
منبع: سایت مادسیج